EMEKLİ AYLIĞI BAĞLAMA SİSTEM DEĞİŞİKLİĞİ
Bahsedeceğim yeni sistem ile, aylık bağlama oranı (ABO), intibak, enflasyon farklı, değişken katsayılar, seyyanen zamlar, ek ödemeler, alt sınır aylık yükseltmeleri ve popülist baskılar gibi kafa karıştırıcı unsurların önüne geçilerek, herkese yatırdığı prim oranında tam karşılığı olarak emekli aylığı bağlanacaktır.
Sistemin çalışma mantığında emekli aylığını brüt asgari ücrete endeksleme var. Burada belirlenmesi gereken tek bir değişken var, o da brüt asgari ücretin ne kadarı üzerinden aylık bağlansın? Diğer bir ifade ile aylık bağlama oranı ne olsun. Bu oranı varsayımsal olarak %75 kabul edelim. Rakamsal olarak ifade ettiğimizde ise, 10008 TL brüt asgari ücret karşılığı hesaplanacak emekli aylığı 7506 TL’dir.
Asgari ücret tespit komisyonu tarafından yıllar / dönemler itibarıyla brüt asgari ücret belirlenir. Bununla beraber, asgari ücretin tavanı da dönemler itibariyle asgari ücretin 3, 6,5 ve güncel haliyle 7,5 katı olarak uygulanmaktadır.
Emekli aylığı hesaplamasında kullanılacak sistemde ise, sigortalının ilk çalışmaya başladığı dönemden /aydan itibaren bildirilen günlük ücret matrahının aynı dönemde yürürlükte olan günlük brüt asgari ücrete oranıdır. Diğer bir ifade ile, güncel değeri baz alacak olursak, asgari ücretle çalışan bir kişi için bildirilen günlük ücret 333,60 TL, aynı dönemde yürürlükte olan günlük brüt asgari ücret de 333,60 TL olduğundan oranlamada katsayımız 1 olacaktır. Ancak aynı kişinin bir sonraki ay fazla çalışma yapması dolayısıyla bildirilen günlük ücret 533,76 TL olduğunda bu defa oranımız 1,6 olacaktır. Buradaki hesaplama günlük mantıkla yapılmıştır, kişiler her daim 30 gün çalışmadığından günlük hesaplama en doğru sonucu verecektir. Buradaki kurgu sigortalının ilk işe girdiği aydan itibaren bildirilen / asgari ücret şeklinde belirlenecektir. Yıllar itibariyle kişinin katsayıları toplanacak ve toplam çalışma dönemine bölünerek aritmetik ortalaması bulunacaktır. Yaptığımız hesaplama sonucunda kişinin aritmetik katsayısının 2,4 olduğunu bulduğumuzu varsayalım ve bu sigortalı emekli aylığına başvurdu. Emekli aylığı bağlamada kullanılacak oranlama da brüt asgari ücret (10008) x aylık bağlama oranı (%75) x katsayı (2,4) bu hesaplama sonucunda bulacağımız emekli aylığı tutarı 18014,40 TL. Diğer bir ifade ile, güncel asgari ücrete göre değerlendirdiğimizde söz konusu kişi için bildirilen aylık sigorta prim matrahı 24019,20 TL’ye tekabül ediyor. Bunun geçmiş yıllardaki parasal değerlerinden ziyade asgari ücret karşısındaki katsayıları dikkate alındığından kişinin hiçbir şekilde aylıkta kaybı olmamaktadır.
Peki bir sonraki dönemde brüt asgari ücret 15000 TL’ye yükseldiğinde ne olacak. İşte tam da bu hesaplama mantığında, eksi aylık yeni aylık veya yıl sonunda mı emekli olsam yeni yılda mı gibi sorular da ortadan kalıyor. Sistemde aylık bağlama katsayınız 2,4 olarak kayıtlı olduğundan, asgari ücrete gelecek artış anında emekli aylığınızı güncelleyecek ve 15000 TL brüt asgari ücret karşılığında 15000 x %75 x 2,4 = 27000 TL’lik bir emekli aylığınız olacaktır.
Daimi tavan üzerinden bildirim yapılanlar için ise 7,5 katsayısı yakalanmasa bile ilerleyen dönemlerde 7,5 katsayısı kullanılabilir hale gelecektir. Çalışma geçmişi dolayısıyla 3, 6,5 ve 7,5 katı uygulamalarının aritmetik karışımı bunu belirleyecektir. Ancak ilerleyen dönemde sadece 7,5 katı uygulanan dönemlerde çalışması bulunan kişiler için ise aylık bağlamada kullanılacak katsayı 7,5 olabilecektir.
Benzer örnekte 7,5 katsayısını kullanabildiğimizi varsaydığımızda alınacak olan emekli aylığı 10008 x %75 x 7,5 = 56295 TL’lik bir emekli aylığı ile karşılayacaktır bizi. Brüt asgari ücretin 15000 TL’ye çıktığı varsayımda ise 15000 x %75 * 7,5 = 84375 TL bir aylık hesaplanmış olacaktır.
Belirtilen hesaplamalarda %75 aylık bağlama oranı kullanıldı. Halihazırda kullanılan gerçek aylık bağlama oranları ise dönemler itibariyle değişmekle beraber %70leri bile görmemekte, 2008 sonrası ise bu oranlar çok daha düşük düzeylerde kalmaktadır.
